Komory laminarne

Zastosowanie i zasada działania komór laminarnych BSC

Komory laminarne zwane również komorami bezpiecznej pracy lub komorami bezpieczeństwa biologicznego (z angielskiego BSC od Biosafety Cabinet), tworzą sterylną, oczyszczoną przestrzeń roboczą do pracy z materiałem biologicznym i w zależności od wariantu konstrukcji zapewniają różne poziomy ochrony próbki, operatora i otoczenia. Powietrze przepływające przez strefę roboczą przyjmuje w nich postać uregulowanych, równoległych strumieni i podlega filtracji HEPA (High Efficiency Particulate Air). Komory z laminarnym przepływem powietrza są powszechnie używane w laboratoriach naukowych, przemyśle farmaceutycznym, biotechnologicznym i medycznym.

Klasyfikacja komór laminarnych

Podział komór laminarnych na klasy bezpieczeństwa biologicznego wynika przede wszystkim z treści normy PN-EN 12469:2002. Urządzenia w poszczególnych klasach różnią się konstrukcją, sposobem filtracji powietrza oraz poziomem izolacji produktu od otoczenia, a tym samym skutecznością ochrony użytkownika.

• Komora laminarna klasy I - zapewnia podstawową ochronę użytkownikowi i środowisku, ale nie chroni w pełni próbek przed zanieczyszczeniami. Stosowana głównie w pracy z drobnoustrojami o niskim poziomie zagrożenia.
• Komora laminarna klasy II - zapewnia ochronę próbek, użytkownika i środowiska. Jest odpowiednia dla pracy z drobnoustrojami o średnim poziomie zagrożenia. Komory klasy II podzielone są także na podtypy (np. A2, B1, B2) charakteryzujące się odmiennymi proporcjami powietrza wyrzucanego na zewnątrz do powietrza poddawanego recyrkulacji oraz oferujące zróżnicowaną skuteczność w pracach z substancjami toksycznymi lub radioaktywnymi.
• Komora laminarna klasy III - zapewniają najwyższy poziom ochrony wymagany w przypadku pracy z niebezpiecznymi mikroorganizmami, które wywołują choroby o wysokiej śmiertelności. Ze względu na całkowitą izolację od otoczenia, praca z próbką odbywa się w nich przy wykorzystaniu portów rękawicowych.

Komory laminarne II klasy bezpieczeństwa mikrobiologicznego

To popularny i powszechnie wykorzystywany wariant komór BSC, oferujący odpowiednio wysoką ochronę próbki, operatora oraz otoczenia, przystosowany do bardzo szerokiego zakresu aplikacji. Najczęściej spotykanym podtypem będzie w tym przypadku wariant A2, w którym proces tworzenia strefy czystej wygląda następująco:

• Powietrze z otoczenia zasysane jest przez układ otworów w przedniej części komory. Mogą one znajdować się w podłokietniku lub w blacie.
• Zaciągnięte w ten sposób powietrze przechodzi przez główny filtr HEPA, a następnie trafia do strefy roboczej w postaci strumienia laminarnego opadającego na blat z próbkami.
• 30% powietrza pochodzącego ze strefy roboczej przepuszczane jest przez filtr wylotowy i wyrzucane do otoczenia, a 70% poddawane recyrkulacji.

Komora A2 nie wymaga podłączania do zewnętrznych systemów wentylacji, lecz w przypadku regularnej pracy z lotnymi toksynami czy radionuklidami, należy rozważyć taką konfigurację lub zdecydować się na zakup komory w wariancie B2.

Wybór komory laminarnej i jej wyposażenia

Poniżej przedstawiamy kluczowe zagadnienia, które należy rozważyć przy zakupie komory bezpieczeństwa biologicznego.

• Klasa komory laminarnej. Powinna być odpowiednia dla rodzaju materiału oraz poziomu zagrożenia, które on stwarza. Najbardziej uniwersalnym i rozpowszechnionym typem jest klasa II typ A2.
• Rozmiar blatu roboczego. Parametr ten zwykle podawany jest za pomocą szerokości blatu w zakresie od 0,6 do 1,8 metra. Wpływa on komfort użytkownika, ilość prób możliwych do umieszczenia w przestrzeni roboczej oraz na to czy komora będzie urządzeniem jednostanowiskowym czy też pozwoli na jednoczesną pracę 2 osób. Poszczególne modele różnią się od siebie w tym aspekcie o ok. 30 cm. Najczęstszym wyborem są komory z blatem o szerokości 1,2 metra. Zapewnią one bardzo wygodną pracę 1 użytkownika, ze znaczną partią materiału i z pomocą dodatkowych narzędzi.
• Ścianki boczne. Dostępne są 2 podstawowe rodzaje konstrukcji – ścianki pełne lub przeszklone. Ścianki przeszklone pozwalają na lepszą obserwację prób i doświetlenie obszaru roboczego, natomiast ścianki pełne umożliwiają producentowi utworzenie dodatkowych stref podciśnienia poprawiających szczelność komory lub inne rozlokowanie gniazd elektrycznych czy przyłączy mediów.
• Sposób obsługi szyby forontowej. Może ona być przesuwana ręcznie lub elektrycznie. Szyba regulowana elektrycznie to większa wygoda obsługi, ale również wyższy poziom komplikacji konstrukcji i cena urządzenia.
• Technologia filtrów. W komorach laminarnych standardowo montowane są filtry cząsteczkowe HEPA klasy H14 zdolne do wychwycenia do 99,995% cząstek o wielkości 0,1 - 0,3 µm (klasa czystości powietrza ISO 5) i jest to minimalny poziom skuteczności filtracji rekomendowany dla tego typu urządzeń, wystarczający do zatrzymania różnego rodzaju pyłków, pleśni, bakterii i wirusów. Niektórzy producenci stosują jednak filtry ULPA (Ultra-low Penetration Air) gwarantujące skuteczność na poziomie aż 99,999% co przekłada się na jeszcze lepszą sterylność i umożliwia osiągnięcie w komorze klasy czystości powietrza ISO 3 o znacznie mniejszej dopuszczalnej liczbie cząsteczek 0,1 mikrona w porównaniu do ISO 5.
• Wyposażenie dodatkowe. Komory bezpiecznej pracy mogą być wyposażone w szereg rozszerzających funkcjonalność komponentów i akcesoriów opcjonalnych jak automatyczna, bakteriobójcza lampa UV, gniazda elektryczne, zawory doprowadzające media (np. gazy) oraz statywy i drobne elementy pomocnicze zapewniające użytkownikowi stanowisko o lepszej ergonomii.